Ελληνικές μεταφράσεις θωμιστικών έργων

…καὶ νῦν ἐστιν ἐν πολλῶν ξερσὶ τὸ Θωμᾶ καθ̓ Ἑλλήνων βιβλίον, ἔπαινον μὲν φέρον τῷ συγγραφεῖ, πολλὴν δὲ καὶ τοῖς χρωμένοις ὠφέλειαν ἔχον.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΥΔΩΝΗΣ, Απολογία Α’.

Στον 14ο και 15ο αιώνα τo ενδιαφέρον των Βυζαντινών για τον Θωμά Ακινάτη, που προκλήθηκε από τις ελληνικές μεταφράσεις των έργων του, παίρνει τον χαρακτήρα μιας πραγματικής στροφής στις σχέσεις της Ανατολικής Θεολογίας και της Σχολαστικής-Θωμιστικής.

Σύμφωνα με τον A. Fyrigos η άφιξη των έργων του «Αγγελικού» στη Βυζαντινή Ελλάδα γνωρίζει τρεις φάσεις: 1) στο πρώτο μισό του 14ου αι. με βάση την ιεραποστολική δραστηριότητα των Δομινικανών (ειδικά στη μονή της Πέρας)· 2) στο δεύτερο μισό του ίδιου αιώνα τα έργα του Ακινάτη μεταφράζονται ήδη από βυζαντινούς διανοούμενους· και 3) στο τέλος του 15ου αι. μέχρι την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453), που χαρακτηρίζεται από την μεγαλύτερη διάδοση του θωμισμού γενικότερα, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα φιλοσοφικού περιεχομένου.

Κατά τη διάρκεια του 20ου αι. έγιναν μεταφράσεις στην καθαρεύουσα και στην δημοτική ελληνική γλώσσα. Πρόσφατα έγιναν και άλλες μεταφράσεις μικρότερων κειμένων.

Φιλοσοφικά έργα

In Aristotelis “Metaphysicam”, Prooemium: μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1370-1371.
De aeternitate mundi: μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1370-1371.
In Pseudo-Dionysii Areopagitae “De divinis nominibus“: μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, άγνωστη ημερομηνία.
In Aristotelis “De Interpretatione”: μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, 1433-1435, έκδ. Έκδ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 8ο: 242-308, Αθήνα 2014.
In Aristotelis “Posteriorum Analyticorum” (I. 1 1-6): μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, 1433-1435, έκδ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 7ο: 18-20, Αθήνα 2014.
In Aristotelis “De anima”: μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, 1435, έκδ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 6ο: 327–581, Αθήνα 2013.
In Aristotelis “Physicam” (I 13-15, II 1-12): μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, 1438, έδκ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 8ο: 163-254, Αθήνα 2014.
De ente et essentia: μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, 1445-1450, έδκ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 6ο: 154-177, Αθήνα 2013.
De fallaciis (dub.): μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος,1435-1436, έδκ. «Μεταβυζαντινά κείμενα» τ. 8ο: 255-282, Αθήνα 2014.
De ente et essentia: μετάφ. Γιάννης Τζαβάρας, 1988, έδκ. Περί του όντος και της ουσίας (De ente et essentia), 2η έκδοση [Πρώτη έκδοση: Οκτώβριος 1998], Αθήνα, 2013.

Θεολογίκά έργα

Summa contra Gentiles: μετάφ. Δημήτριος Κυδώνης, 24/12/1354.
Summa Theologiae, I Pars: μεταφ. Δημήτριος Κυδώνης, 1355-1358.
Summa Theologiae, Ia-IIae, IIa-IIae: Δημήτριος Κυδώνης, 1355-1358, έκδοση: ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΥΔΩΝΗ, Θωμά Ακυινάτου, Σούμμα Θεολογική εξελληνισθείσα, “CORPUS PHILOSOPHORUM GRAECORUM RECENTIORUM”: CPGR II, 15 (Περί πίστεως, S.Th. 2a 2ae qq 1-16), Αθήνα 1976. CPGR II, 16 (S.Th. 2a 2ae qq 17-22), Αθήνα 1977. CPGR ΙΙ, 17A (Περί αγάπης, S.Th. 2a 2ae, qq 23-33), Αθήνα 1980. CPGR ΙΙ, 17Β (S.Th. 2a 2ae, qq 34-56), Αθήνα 1980. CPGR II, 18 (Περί δικαιοσύνης, Περί αδικίας, S.Th. 2a 2ae qq 57-62), Αθήνα 2002. CPGR II, 19 (Περί Θρησκείας, S.Th. 2a 2ae qq 63-100), Αθήνα 2011. CPGR II, 20 (Περί θεοσεβείας και άλλων αρετών της δικαιοσύνης, S.Th. 2a 2ae qq 101-122), Αθήνα 2019.
Summa Theologiae, III Pars (qq. 45, 49, 54–55): μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1358-1370.
Summa Theologiae, Suplementum (76 a.): μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1358-1370.
Quaestiones disputatae – De potentia: μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1370-1371, εκδότης: KONSTANTINOU-RIZOS, MICHAIL – “An edition of Prochoros Cydones’ (ca. 1330-1369/71) unpublished Greek translation of Thomas Aquinas’ Quaestiones disputatae de potentia and Quaestio disputata de spiritualibus creaturis”, thesis, London 2017, σελ. 60-730.
Quaesties disputatae – De spiritualibus creaturis: μετάφ. Πρόχορος Κυδώνης, 1370-1371, εκδότης: KONSTANTINOU-RIZOS, MICHAIL – “An edition of Prochoros Cydones’ (ca. 1330-1369/71) unpublished Greek translation of Thomas Aquinas’ Quaestiones disputatae de potentia and Quaestio disputata de spiritualibus creaturis”, thesis, London 2017, σελ. 731-915.
Sermo de Festo Corporis Christi: μετάφ. Δημήτριος Κυδώνης, άγνωστη ημερομηνία.
De rationibus fidei ad cantorem Antiochenum contra Sarracenos, Graecos et Armenos: μετάφ. Δημήτριος Κυδώνης, άγνωστη ημερομηνία.
De articulis fidei et Ecclesiae sacramentis: μετάφ. Δημήτριος Κυδώνης, άγνωστη ημερομηνία.
Quodlibetales (I. 1): μετάφ. Γεώργιος Σχολάριος, άγνωστη ημερομηνία.
Collationes super “Symbolum Apostolorum”: μετάφ. άγνωστος, άγνωστη ημερομηνία.
Pange lingua: μετάφ. άγνωστος, άγνωστη ημερομηνία.
Summa Theologica, I Pars (qq. 1-13): μετάφ. Ιωάννης Καρμίρης, 1935, έκδ. Θωμά του Ακυινάτου “Σούμμα θεολογική”, τόμος Α´: Τεύχος Α´, Αθήνα 1935.
Summa Theologica, I Pars (qq. 14-26): μετάφ. Ιωάννης Καρμίρης, 1940, έκδ. Θωμά του Ακυινάτου “Σούμμα θεολογική”, τόμος Α´: Τεύχος Β, Αθήνα 1940.
Ύμνος Pange lingua, Ύμνος Adoro te devote, Creator ineffabilis (προσευχή πριν το διάβασμα): μετάφ. Φ.Μπράβο, 2021, www.ivegreece.gr.
De modo studendi (Περί της μεθόδου μελέτης), Summa theologiae, prooemium: μετάφ. Φ.Μπράβο, 2022, www.thomismus.gr.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΟΨΕΩΣ
ΤΟΥ
Αγγελικοῦ Διδασκάλου
ΑΓΙΟΥ ΘΩΜΑ
ΤΟΥ ΑΚΥΙΝΑΤΟΥ
Δημητρίῳ τῷ κυδώνῃ εἰς τὴν
ἑλλάδα φωνὴν μεταβ-
ληθὲν.